1.47
et talis est quaeque res publica, qualis
eius aut natura aut voluntas, qui illam regit. Itaque
nulla alia in civitate, nisi in qua populi potestas
summa est, ullum domicilium libertas habet; qua
-- -- quidem certe nihil potest esse dulcius, et quae, si aequa
non est, ne libertas quidem est. Qui autem aequa
potest esse, omitto dicere in regno, ubi ne obscura
quidem est aut dubia servitus, sed in istis civitatibus,
in quibus verbo sunt liberi omnes? ferunt enim
suffragia, mandant inperia, magistratus, ambiuntur, rogantur, sed ea dant, quae, etiamsi nolint, danda sint,
et quae ipsi non habent, unde alii petunt; sunt enim
expertes imperii, consilii publici, iudicii delectorum
iudicum, quae familiarum vetustatibus aut pecuniis
ponderantur. In libero autem populo, ut Rhodi, ut
Athenis, nemo est civium, qui
ch. 32
1.48
populo aliquis unus pluresve divitiores
opulentioresque extitissent, tum ex eorum fastidio et
superbia nata esse commemorant cedentibus ignavis
et inbecillis et adrogantiae divitum succumbentibus.
Si vero ius suum populi teneant, negant quicquam
esse praestantius, liberius, beatius, quippe qui domini
sint legum, iudiciorum, belli, pacis, foederum, capitis
unius cuiusque, pecuniae. Hanc unam rite rem
publicam, id est rem populi, appellari putant. Itaque
et a regum et a patrum dominatione solere in libertatem rem populi vindicari, non ex liberis populis
reges requiri aut potestatem atque opes optimatium.
1.49
Et vero negant oportere indomiti populi vitio genus
hoc totum liberi populi repudiari, concordi populo
et omnia referente ad incolumitatem et ad libertatem
suam nihil esse inmutabilius, nihil firmius;
facillimam autem in ea re publica esse concordiam,
in qua idem conducat omnibus; ex utilitatis varietatibus, cum aliis aliud expediat, nasci discordias; itaque, cum patres rerum potirentur, numquam constitisse
civitatis statum; multo iam id in regnis minus, quorum, ut ait Ennius, 'nulla [regni] sancta societas
nec fides est.' Quare cum lex sit civilis societatis -- --
vinculum, ius autem legis aequale, quo iure
societas civium teneri potest, cum par non sit condicio civium? Si enim pecunias aequari non placet,
si ingenia omnium paria esse non possunt, iura certe
paria debent esse eorum inter se, qui sunt cives in
eadem re publica. Quid est enim civitas nisi iuris
societas?
ch. 33
